august-nws2020

HUTTENPETERSVUL

Aan het einde van de zeventiende eeuw kwam ene Peter met zijn vrouw en zoon vanuit het Münsterland naar het Aamsveen. Hij had geen geld om grond of een huis te kopen maar maakte handig van de mazen in de markewet gebruik door op de grens van de Esmarke en Duitsland razendsnel een hutje te bouwen waarvan hij de schoorsteen, ook al was het zomer direct liet roken voordat een van de markeboeren het had ontdekt. Dat waren namelijk de voorwaarden waarop vreemdelingen in de marke werden gedoogd en een plekje konden vinden om te wonen en voedsel te verbouwen. Peter en zijn zoon gingen voortvarend te werk en ontgonnen en groot stuk heideveld tot akker. Hoewel het de bewoners van de omliggende boerderijen maar matig aanstond omdat ze er nu geen heideplaggen voor de potstal konden steken, werd Peter als snel “Huttenpeter” genoemd en zijn akker de “Huttenpeterskamp.” Een kamp was de benaming voor een stuk eigenhandig ontgonnen lap heide- of andere woeste grond… Kamp komt daarom nog veel voor in Twentse familienamen als Kamp, Kamphuis, Kamping, van de Kamp of Holtkamp. Ook in Enschedese buurtnamen als Boddenkamp en Veldkamp. Peter was een grote potige kerel die nergens bang voor was en dat zal de boeren uit de marke ook wel van maatregelen tegen hem hebben afgehouden. Peters zoon was echter nog groter dan zijn vader, zelfs meer dan twee meter. Nu wilde het geval dat de Pruisische koning Friedrich Wilhelm de vader van de latere Fredrik de Grote in die tijd op zoek was naar grote mannen voor zijn leger om te dienen als grenadier.


                         De Pruisische koning Friedrich Wilhelm schouwt zijn Lange Kerle eenheid...

Met nog een extra 40 cm hoge helm op moesten deze “lange Kerle” indruk maken op de eventuele vijand. Ook vanuit Gronau trok een ronselaar door het Aamsveen en Broekheurne en trof tot zijn grote verrassing en vreugde de reus van een zoon van Peter aan. Hij bood Peter honderd gulden de voet voor zijn zoon, dat bij zijn lengte van twee meter neerkwam op zo’n zevenhonderd gulden. Dat kon de armlastige Peter niet weigeren en zijn zoon vertrok met de ronselaar naar Potsdam. Van de opbrengst bouwde Peter een nieuw en betere hut (kotten) die we op het kaartje terugzien als Neuer Peterskotten…De gebeurtenis maakte veel indruk in de omgeving omdat Peter zijn zoon net zo makkelijk had verhandeld als iemand anders een veulen. Men sprak dan ook spottend wanneer men het over de zoon van Peter had van Huttenpetersvul (veulen) en heel lang noemde men een mooi en uit de kluitengewassen veulen in het Aamsveen nog een “Huttenpetersvul”. Peter was nu zijn opvolger kwijt en toen hij enige jaren later overleed, waren de markeboeren er als de kippen bij om de hut met de grond gelijk te maken waarbij totaal geen rekening werd gehouden met de weduwe. Zij heeft op de plek een tijdje in een kuil gewoond tot een van de boeren medelijden met de arme vrouw kreeg en haar als dienst- en melkmeid een onderkomen bood. De heide veroverde de akker van Huttenpeter weer terug en alleen wie de omgeving goed kent en intensief zoekt, treft nog een klein bosje aan waar eens de hut van Peter heeft gestaan……

Op het kaartje zien we linksboven aan de weg naar Enschede de Sanderskotte waar we nu een
eenvoudig doch voedzaam maal kunnen nuttigen bij café restaurant; Sandersküper.

Logement Sandersküper - ca 1887..

Sandersküper zoals het er thans bij ligt

Wie kent het busje Buisman niet!

Natuurlijk kennen we allemaal het bekende blauwe busje Buisman aroma, ook wel Buisman gebrande suiker of koffiestroop genoemd.
Het product komt van de firma Buisman.
Het is een koffietoevoegsel bestaande uit gebrande, gekaramelliseerde glucosestroop en melasse met de bedoeling om de smaak van koffie te verbeteren.
Een klein schepje Buisman wordt bij het zetten toegevoegd aan de koffie.
'Buisman' was op de Nederlandse consumentenmarkt lange tijd een soortnaam voor gebrande suiker.

Gebruikten jullie het vroeger thuis ook?

Buisman Lepeltje

Gezien het belang van duurzaamheid is vanaf begin juni 2019 het lepeltje verwijderd uit de Buisman Classic Aroma.
Om juist te doseren kunt u een theelepeltje gebruiken.

SCHOOL TIJDENS DE OORLOG

Dat de website ook door anderen dan de klasgenoten wordt gelezen, is bekend. Zo af en toe komt men met een vraag naar oude bekenden of vroegere toestanden.
Zo kreeg Mini een berichtje van haar oude buurjongen Jaap Kootstra uit de Egstraat. Hij is een stuk ouder dan ons en heeft de oorlog bewust meegemaakt. Hij vroeg of wij misschien iets wisten van een Flak, een luchtafweergeschut van de Duitsers dat aan de Wethouder Nijhuisstraat moet hebben gestaan… Hij kon zich het schieten uit 1944 nog herinneren.
Helaas wisten we daar niets van omdat we de oorlog niet hebben meegemaakt en er ook ooit iets over hebben gehoord….
Jullie misschien…?

Jaap woont nu bij de zaak, de bekende zaadhandel Kootstra aan de vroegere Broekheurnerweg (nu Weth. Elhorststraat (zie foto).


Hij zat van 1942 tot 1948 op de Stevenfenneschool waar hij zich nog maar weinig van weet te herinneren want op een kwade dag moesten ze uit het schoolgebouw weg omdat dit werd gevorderd als onderkomen voor Duitse soldaten. Dat was een hele belevenis voor de toenmalige leerlingen. Vaak hadden ze geen school of ze kregen les in het kerkje op de hoek van de B.W. ter Kuilestraat en de Zweringweg.
Hij droomt af en toe nog van de soldaten, het marcheren met het gestamp van de zware laarzen en de Duitse liedjes (Erika en Kamschatka)…
Kun je nagaan wat voor indruk dat destijds op de kinderen heeft gemaakt.

Hij stuurde Mini een foto van zijn klas uit 1947. Wij zien er zo een, twee, drie geen bekenden op, alleen meneer Fokkens en dat is wel aardig want daar hebben we met onze klas geen foto van.

BIJ EEN ETS VAN HANS

Deze fraaie ets noemde Hans; “Wissinksmöl”.
Geen wonder want de bekende stenderkast staat er fraai bij. Hans verklapte me dat hij de ets speciaal voor zijn broer had gemaakt ter gelegenheid van diens 70ste verjaardag. Ook broer Henk deelt de liefde voor het boerenland. Hij is de molenaar van de Wissinkmöl die we tijdens onze reünie al hebben ontmoet en we zien hem dan ook met zijn echtgenote afgebeeld.

Ik heb lang moeten nadenken wat ik hierbij zou moeten rijmen. Het werk van Hans kenmerkt zich door gewone dingen die zich afspelen in een absurd lijkende wereld; het z.g. magisch realisme.

Veel wat ik er in zag, kon ik terugvoeren op oude Twentse sagen en verhalen. De hééhéémenekkes die onder de Vretberg bij Usselo woonden, bezaten onmeetbare oerkrachten, waren echter enkel te zien voor de eenzame wandelaar als vlammetjes die hééhéé riepen boven het moeras. Riep je terug dan liep het niet best me je af. Het varken deed me denken aan Derk met de Beer, een Twentse nazaat van de Germaanse god Fro die rijdend op een varken op de heilige avond kwam controleren of er rond de boerderij wel goed was opgeruimd. De roggemeuje (moeder rogge) grijpt terug op vruchtbaarheidsgodin Freya (waar de vrijdag naar is genoemd) die onze voorouders dachten te zien in de golvende rogge terwijl ze daar haar varkens uitliet.
Het golvende landschap van de Helmerzijde met daar doorheen de oude Helmerstraat waar het tafereel zich afspeelt, verwijst hiernaar.
Kortom genoeg herkenningspunten voor een rijm….

WISSINKSMÖL

’t Is feest roondum ’n Wissinksmöl.
D’r gebeurt unmeunig völ.
Sagen oet de oale tied
herleaft hier an de Helmerzied.

Oet ’n Vretbearg bint, en dat is leuk
twee Hééhéémennekes op bezeuk.
Ze zorgt d’r veur dat as’t nich waeit
de möl vandage toch wal draeit.

Beumkes scheet zo oet de groond,
’n Beer van Derk scharrelt roond.
Oet de wolk’n greuit ’n tak,
doar nöstelt vöggel op ’t gemak.

En Roggemeuj’ doolt op ’n es
zo as dat vrogger ok hef wes.
Woarum keump ’t spul doar biej mekoar?
De mulder zölf is zeuv’ntig joar.

Roggemeuie

LAANTJE NAAR HET USSELER KERKHOF

Velen zijn langs deze laan
naar hun laatste plek gegaan.
Een man in zwart bracht ze er heen,
hun namen prijken op een steen.

Zodat ze niet worden vergeten
en men na honderd jaar kan weten
wie met zijn deugden of zijn zonden
hier rust en vrede heeft gevonden.

Ikzelf zal deze weg niet gaan.
Mijn naam komt op geen steen te staan.
Want mij schuift men straks blij van zin
niet ver van hier de oven in.

Waar ik daarna ooit aanbeland?
Ik hoop te stuiven als los zand,
door ’t spel van weer en wind verspreid,
dolend door de eeuwigheid….

STOOMKETEL VAN SCHOLTEN

Ze staan in onze geheugens gegrift, de textielfabrieken waar Enschede mee vol stond.
Van Heek, Blijdenstein, Jannink, Scholten, enz. Namen waarmee we als kind zijn opgegroeid en waar veel van onze vaders hun brood verdienden. We hoorden de stoomfluit voor de schaft om 12 uur ’s middags en zagen de lange rijen fietsers op weg naar huis voor de warme hap. We kenden het woud van hoge schoorstenen waaruit de rook en roet kwam en waar bij de verkeerde wind het wasgoed zo de tobbe weer in kon. Het hoorde erbij, we wisten niet beter. Een schoon milieu, we hadden er nog nooit van gehoord, ook niet op school en echt last hadden we er, net als bij onze rokende vaders, ook niet van. Wat niet weet, wat niet deert.
Er was echter een uitzondering…. de stoomketel van J.F. Scholten, niet afgedekt of beschermd opgesteld op het fabrieksterrein, maar zo pal aan de Haaksbergerstraat. Regelmatig moest er letterlijk en figuurlijk stoom afgeblazen worden en draaide men de ventielen open zodat er zich een dikke stinkende mist over de straat uitspreidde waarbij je bijna niets meer zag en je de adem werd afgesneden. Stonden de verkeerslichten op rood bij de kruising met de Ripperdastraat dan kwamen daar de uitlaatgassen van de wachtende auto’s ook nog bij.
Het is ons op weg naar de ULO aan de Brinkstraat vaak overkomen en bij het zien van de foto ruiken we het nog….
Ja, we hebben als kind veel geleden……