Woensdag 4 september
1901 was een bijzondere
dag voor Enschede.
De stad smaakte de grote
eer “The greatest show
on earth”, het
wereldberoemde circus
van Barnum & Bailey hier
voor één dag te mogen
verwelkomen. Maanden van
te voren had men door
aanplakbiljetten en
advertenties in de krant
de mensen al voorbereid
op het feit dat men iets
zou gaan zien wat men
nog nooit had gezien.
Het Amerikaanse circus
maakte een tournee door
Europa die in Engeland
was begonnen.
Vanuit de haven van
Hamburg, de enige haven
waar men in Europa de
spoorwegwagons waarmee
werd gereisd vanuit de
boot op de rails kon
krijgen, begon men in
Groningen, daarna
Leeuwarden en Zwolle en
dan onze stad. De
gemeente had de pas
nieuw aangelegde
voetbalvelden op het
Volkspark als
standplaats aan gewezen.
Dat moest ook wel want
de grootste tent alleen
al nam de ruimte in van
anderhalf voetbalveld.
Daarnaast was er een
restauratietent voor het
personeel waar 600
mensen tegelijk konden
eten en dan nog het
grote aantal woonwagens,
tenten voor
onderhoudswerkzaamheden
en kooien voor de
dieren.
In alle vroegte kwam de
eerste trein met wagons
van elk 20 meter lengte
met daarop de
circuswagens, achter het
station aan. Er zouden
er nog drie volgen met
in totaal 67 wagons.
Ondanks het vroege uur
was de stad uitgelopen
en dromden massa’s
mensen samen langs de
route die van de
goederenafhandeling
achter het station via
de Hengelosestraat, de
Haaksbergerstraat en de
Emmastraat naar de
ingang van het Volkspark
liep op de plek waar
later Denneboom zou
komen.
Schoolkinderen hadden
vrijaf en sommige
bedrijven begonnen later
om de mensen de
gelegenheid te geven het
spektakel te
aanschouwen. Men keek
zich de ogen uit.
Honderden verschillende
grote en kleine dieren
waaronder 150
dressuurpaarden, 20
olifanten, kamelen,
giraffen en zebra’s
paradeerden aan de hand
van hun verzorgers aan
jong en oud voorbij
terwijl leeuwen, tijgers
en beren vanachter de
tralies menigeen deden
huiveren. En dan hebben
we het nog niet eens
over de 220 zware
Belgische paarden die de
indrukwekkende bijna
eindeloze karavaan van
zware wagens moesten
trekken.
Sommige met een
span van zes of acht
paarden. Het was voor de
pas geplaveide Emmastraat op sommige
plekken teveel.
Regelmatig vlogen de
klinkers uit de straat
en zakten de wagens weg.
Geen nood, een extra
span paarden ervoor en
door ging het richting
Volkspark waar het bij
de ingang helemaal een
drekpoel was. Een van de
wagens moest er door 32
paarden met hulp van een
olifant losgetrokken
worden, een attractie
voor de kijkers op zich…
Daar aangekomen, vond
een staaltje efficiëntie
plaats dat in de stad
nog niet eerder was
vertoond.
Precies op de minuut en
de centimeter zorgden de
ca. 1100 man personeel
en artiesten ervoor dat
de reusachtige tent met
drie pistes, twee
podiums en een
ellipsvormige renbaan
voor klassiek Romeins
wagenrennen met alles
erop en eraan om twee
uur klaar was voor de
middagvoorstelling.
De toegangsprijzen
varieerden van 60 cent
tot 4 gulden en er was
plek voor zo’n 13000
toeschouwers die zich op
weg naar hun plaats in
een voortent eerst
vergaapten aan een
rariteitenkabinet met de
mismaakte medemens.
Vrouwen met volle
baarden, een Siamese
tweeling, een wandelend
skelet, de grootste man
en de kleinste vrouw ter
aarde, een man die het
vel van zijn rug over
zijn hoofd kon trekken,
een jongen met een
hondenkop, een man met
een steen op z’n hoofd
waar je naar harte lust
met een hamer op mocht
slaan, degenslikkers,
dwergen enz.
Dan kwam je in de arena
waar je niet wist waar
je als eerste of laatste
moest kijken. Op vijf
plekken werd tegelijk
opgetreden waarbij
dierenshows, acrobaten
en capriolen makende
clowns elkaar in een
razend tempo opvolgden
terwijl in de nok de
trapezewerkers stuntten,
het Romeinse wagenrennen
in volle gang was en het
orkest vrolijke muziek
liet horen……. Dan ineens
een daverende knal en
daar vloog een man,
afgeschoten door een
kanon, door de tent……Er
ging een zucht van
verlichting door het
publiek toen hij veilig
in een net werd
opgevangen.
Om 19 uur vond de
avondvoorstelling plaats
met weer dezelfde
sensaties. Maar achter
de schermen was men
alweer druk met de
afbraak. Terwijl de
acrobaten en de clowns
nog bezig waren, stonden
de dieren alweer op het
station. Toen de
voorstelling om 21.15
was afgelopen waren de
meeste tenten al weg.
Even na middernacht
vertrok de laatste van
de vier treinen richting
Deventer.
Nog maanden werd er, of
je nu binnen was geweest
of niet, nagepraat over
het circus waarbij
menigeen voor het eerst
van z’n leven exotische
dieren in levende lijve
had gezien…..
Het heeft nog enige tijd
geduurd voordat de
Emmastraat weer
begaanbaar was en de
eerste
voetbalwedstrijden op
het Volkspark konden
worden gespeeld, maar
het was meer dan de
moeite waard geweest.
Zeker ook voor de
middenstand, vooraf
gecontracteerde bakkers,
slagers en leveranciers
van hooi en stro,
beleefden een
uitputtende maar goed
betaald etmaal terwijl
de vier locomotieven
voor de spoorwegen goud
verdienden door het
circus meer dan een
maand lang door het land
te trekken.
Ondanks dat het circus
zich in de loop der
jaren aan de tijdgeest
aanpaste liep de
belangstelling terug. En
toen door een proces van
dierenactivisten in 2016
de dieren moesten
verdwijnen, liepen de
toeschouwersaantallen zo
terug dat men in 2017
genoodzaakt was de tent
na 146 jaren te sluiten.
