BOTERMARKT
De ouderen onder ons kennen deze volksliedjes
nog wel……
“Ik ben met Catootje naar de botermarkt geweest
Ze kon maken wat ze wou”
Of het meer op Enschede passend,
“Vier weverkens zouden ter botermarkt gaan
en de boter die was er zo diere” (duur)
Veel markten werden in het verleden Botermarkt
genoemd, niet dat je er alleen boter kopen,
meestal ook eieren, groenten en fruit, maar
boter was toen een belangrijk en duur product,
onmisbaar bij het bakken of braden….
Dat Enschede in het verleden nog lang een
onbelangrijk provinciestadje was, blijkt wel uit
het feit dat we, ondanks dat het op twee dagen
in de week marktdag was, nooit een waaggebouw
hebben gehad. Wat zou het ons marktplein extra
allure hebben gegeven zoals bijvoorbeeld in
Deventer en ja dat steekt…. zelfs een “gat” als
Almelo heeft een waaggebouw…
Werd er hier dan niet gewogen? Jazeker wel, dat
was de stad volgens de statuten van het
stadsrecht voor het verloop van eerlijke
markthandel zelfs verplicht. Waardevolle
goederen als boter dienden ambtelijk gewogen te
worden waarvoor door de stad ook waaggeld mocht
worden geheven. Het minimum te wegen gewicht was
10 pond.
Enschede kende een drukke botermarkt die werd
gehouden op een gedeelte van het Marktplein voor
het huidige horeca van Fabels en de Kater. Op
dit terrein werd rond 1797 in opdracht van de
Franse bezetters ook een houten school gebouwd
die in de volksmond de naam Boterschooltje kreeg
en dat in 1827 alweer wegens bouwvalligheid werd
afgebroken. Het marktterrein was beperkt tot dit
gebied want aan weerszijden en aan de achterkant
van de kerk strekte zich het kerkhof uit terwijl
er midden op de Markt nog twee huizen stonden en
het terrein naar de Bolwerkstraat werd ingenomen
door de pastorie met bijbehorende tuin.. Naast
de botermarkt kende men de Havermarkt op het
stukje Haverstraat voor het huidige Concordia.
De Stromarkt bevond zich wegens brandgevaar
buiten de Veldpoort op het vroegere kruispunt de
Graaff terwijl groot en klein vee werden
verhandeld bij de Noordmolen, nu hoek
Molenstraat-Hengelosestraat. Pas nadat in 1839
het kerkhof was gesloten en geplaveid en de twee
huizen midden op de Markt door de gemeente waren
aangekocht en afgebroken, nam de Markt ongeveer
zijn huidige vorm aan en kwam er meer ruimte
voor de boeren en handelaren…Gewogen werd er
onder de kerktoren. In de torendoorgang naar de
kerk bevindt zich nog een stenen gewelf waarin
een grote weegschaal aan de zoldering hing. Een
van de laatste waagmeester was de oude heer
Lefers en er zal tot eind 19e eeuw op marktdagen
voor de boeren boter zijn gewogen…….daarna namen
de melkfabrieken de bereiding van en handel in
zuivel van de boeren over. De oude weegschaal is
bewaard gebleven en is, als het goed is, te zien
in de Twentse Welle. Ik ben benieuwd of de haak
waaraan de weegschaal in de toren gehangen heeft
nog in de zoldering aanwezig is…..
Op het kaartje de Markt in 1812 compleet met
boterschooltje.
