SPOREN IN HET LANDSCHAP….
Voor de geschiedenis van de molen moeten we naar het nog bestaande nabij
gelegen, mooie oude erve Groot Berenbroek. Al in de veertiende eeuw werd het
Berenbroek vermeld. Het was toen eigendom van de graven van Steinfurt en ging
later over naar de adellijke familie van Loen die de Enschedese borg bewoonde en
waarvan we de naam terugvinden in het van Loenshof. Ook de adel kwam wel eens in
geldnood en in 1725 verkochten de van Loens de boerderij en bijbehorende gronden
voor 2600 guldens aan Gerrit Berenbroek wiens familie de boerderij al tijden
pachtte en daardoor de naam van het erf had aangenomen. De nieuwe eigenaar
slaagde er in het onder de adel zieltogende boerenbedrijf weer nieuw leven in te
blazen, blijkbaar met resultaat want we lezen dat in 1771 zijn zoon Hendrik
Berenbroek en zijn vrouw Geesken Heutink op dezelfde plek een nieuwe boerderij
lieten bouwen. Hendrik was een ondernemend man en durfde de concurrentie met de
Enschedese molens aan door rond 1800 een molen bij zijn erf te bouwen voor het
malen van het graan van de Broekheurner boeren… De molen trof echter in 1831 het
lot van zovele molens en brandde tot de grond toe af. In het zelfde jaar
overleed ook Hendrik Berenbroek en een nieuwe molen kwam er niet, althans niet
op dezelfde plek…..
De burgemeester van Denekamp J.F. Roesingh Udink had namelijk van de brand
gehoord en zag zijn kans schoon in 1837 zijn onrendabele molen van Lattrop te
verplaatsen naar de Hooge Es op de hoek van wat nu de Espoortstraat en de C.F.
Klaarstraat zijn. Dit initiatief viel niet in goede aarde bij het
gemeentebestuur want op nog geen steenworp afstand stond op de hoek met, nu de
Kneedweg en de Espoortstraat, al de pel – of oliemolen van Blijdenstein. Het
beroep bij de hoge raad werd echter afgewezen want de Denekampse burgemeester
voerde met succes aan dat het niet om een nieuwe maar om een vervangende molen
voor de Berenbroekse ging. In 1846 werd deze molen verkocht aan David
Heusinkveld. Die heeft er niet lang plezier aan beleeft want ook deze molen ging
in1859 in vlammen op. Heusinkveld bouwde toen op een voor hem betere plek op de
hoek van de Spelbergweg en de Brinkstraat, de molen die de ouderen onder ons nog
gekend hebben als Rietmolen en waarvan de ruïne in 1947-48 werd afgebroken…..
Hierbij de
kadastrale
kaart van de Gemeente Lonneker van 1811-1832,
waarop de Berenbroekse molen staat aangegeven
Tot zover de geschiedenis van de
Berenbroekse molen en zijn opvolgers….
Keren we terug naar de sporen in het landschap. Dit zijn voor mijniet alleen
tastbare zaken maar kunnen ook namen zijn die door de eeuwen heen zijn blijven
hangen in de omgeving. Ik vond het volgende.. Aan de Buurserstraat staat een
mooie oude boerderij die “de Mölns” wordt genoemd, op het eerste gehoor een
vreemde naam voor een boerderij maar na wat verder zoeken las ik dat er bij de
Berenbroekse molen een boerderijtje met schuren voor de opslag van graan en meel
stond waar waarschijnlijk de molenaarsknecht met zijn gezin woonde. Deze pandjes
werden in de volksmond “de Mölns” genoemd en de wönner (bewoner) kreeg
automatisch door zijn naobers deze naam toegedicht, ook al heette hij in
werkelijkheid Wooldrik. Toen de molen was verbrand en er dus geen emplooi meer
was voorWooldrik op de Mölns gingen ze over op de landbouw en kregen in 1850 de
kans te verhuizen naar een grotere nu nog bestaande boerderij aan de
Buurserstraat die eigenlijk Hof te Coesfeld heette, maar door de komst van de
nieuwe bewoners al snel “de Mölns”werd genoemd terwijlde vorige bewoners de naam
Hof te Coesfeld meenamen naar hun nieuwe onderkomen. In 1924 lezen we dat een
van de bewoners van de Mölns: Johan Wooldrik vergunning aanvroeg om een
boerderijtje aan de Buursertraat te bouwen waar hij een houtzagerij wilde
beginnen. Dat werd toegestaan en hoe noemde men dat boerderijtje? Goed geraden..
“Möln Johan” naar het erve waar hij vandaan kwam…ook dit boerderijtje is er nog
en staat nu tussen de nieuwere woningen aan de Buurserstraat. De Wooldriks wonen
er niet meer, maar de erfenis van de oude molen al is het alleen de naam, is
blijven hangen in de omgeving..
Maar we zijn nog niet klaar…. In 1907 kocht Gerhard Jannink, die bij zijn
collega-textielbaronnen niet achter wil blijven in het opkopen van kapitale
boerderijen als buitenverblijf en om er hun hobby als boer uit te oefenen, het
Berenbroek en al het bijbehorend land. Ook het perceel op de hoek van de
Smalenbroeksweg en de Knalhutteweg hoorde erbij. Op dat moment stonden daar twee
woningen voor douaneambtenaren (commiezen) die voor de inning van de
invoerrechten op de goederen die bij Sanders Küper de grens passeerden, moesten
zorgen. Toen in 1912 het goederenvervoer voor deze grenspost werd gesloten en
verplaatst naar Glanerbrug, verhuisden ook de commiezen en werden de huisjes
afgebroken. Of Jannink het grondstuk verkocht of dat hij er zelf een nieuwe
boerderij voor in de plaats liet bouwen, is onzeker….maar de boer die er op kwam
was Herman Wooldrik, een van de telgen van de boerderij “de Mölns” aan de
Buurserstraat en zoals we al vermoeden, het kon niet anders, werd de boerderij
“Möln Herman” genoemd.
En wat is nu het aardige hieraan? De boerderij van Möln Hermans werd in 1994
gesloopt en nu prijkt op die plek de riante bungalow met prachtige tuin van Hans
en Aline Ruinemans
Nog even dit….
Dat Mini en ik de molenberg of wat daar van over is niet konden vinden, wil niet
zeggen dat die er niet meer is. Wanneer een van jullie wel weet waar die ligt of
alsnog kan vinden, horen of zien we het graag, liefst met een foto zodat we dit
verhaal compleet kunnen afsluiten.
Het Groot Berenbroek met rechts het theehuisje. Er was geen boer die vroeger een
theehuisje of theekoepeltje bij zij boerderij bouwde, dat was een luxe die de
Enschedese textielfabrikanten zoals hier Jannink, die in hun glorietijd de
mooiste boerderijen opkochten, zich konden veroorloven ten behoeve van hun
families en gasten om zich evenonder het genot van een kopje thee of een andere
versnapering aan de bij de boerderij behorende geuren,te onttrekken.
Er zijn nog een aantal van deze elitaire gebouwtjes rond Enschede bewaard
gebleven die regelmatig op deze site voorbij komen.
Al het goede
komt van Melkunie-koeien.
