Toen mijn vrouw onlangs een rondje langs de
modewinkels maakte, deed ik hetzelfde om de
Grote Kerk op de Markt. Eigenlijk was ik naar
wat anders op zoek, maar aan de achterzijde van
de kerk deed ik opeens een ontdekking; ook
Enschede heeft een HAGIOSCOOP, een klein
kerkraam dicht bij de grond, zonder glas maar
met een paar ijzeren of houten spijlen dat
uitzicht gaf op het altaar. Door dit raampje, nu
dichtgemetseld, konden in vroeger tijden mensen
die niet in de kerk toegelaten werden toch de
heilige mis volgen. Dit gold voornamelijk voor
leprozen, ook wel melaatsen genoemd waardoor men
ook wel sprak van een leprozenvenster.
Ook Enschede is in het verleden door diverse
epidemieën getroffen. De pest, cholera en tyfus
braken regelmatig uit waardoor soms 30 tot 50%
van de bevolking overleed. Was het met de pest
en cholera al snel met je afgelopen, met lepra
bleef je wel in leven maar werden je ledematen
ernstig verminkt en het was besmettelijk. Men
zag dit als teken van bezetenheid door de duivel
of als straf van god voor een te losbandig
leven. Hierdoor was men onrein en mocht de kerk
niet meer in.
Het liefst verbande men de leprozen buiten de
stadsmuren. Wie wel eens op Kreta is geweest,
weet dat het eilandje Spinalonga zo’n
verbanningoord was en ook de grote steden hadden
vaak buiten de poort een leprozenhuis. Ze werden
soms wel toegelaten tot de stad om bijvoorbeeld
te bedelen of de mis via de hagioscoop te volgen
maar moesten dan een bel als waarschuwing dragen
zodat men tijdig een straatje om kon gaan om een
confrontatie te voorkomen...
HAGIOSCOOP
De koster sluit de kerkepoort....
Het klokgelui verstomt.
Men luistert binnen naar Gods woord
dat van het altaar komt.
Daar kruipt geheel gehuld in lompen,
een weerzinwekkende figuur.
Handen en voeten zijn slechts stompen.
Ze zoekt wat houvast bij de muur.
Dan knielt ze bij het kleine raam,
dat naast de poort is aangebracht.
Ze vouwt haar knokkels vroom te saam
en prevelt haar gebeden zacht.
Nu kijkt ze door het raam naar binnen,
waar 't altaar zichtbaar is
en luistert naar Latijnse zinnen,
behorend bij de heil'ge mis.
Ze staat bekend als de Leproze.
Het volk is bang voor haar gebrek.
Ze is bezeten door het boze.
Voor haar is in de kerk geen plek........
