Een tijdje geleden werd aandacht besteed aan het firmalogo SWAN (een zwaantje) dat vooral bekendheid kreeg door de zakdoeken onder die naam.
Hoe kwam J.F. Scholten nu bij een zwaan als fabrieksmerk?
Daarvoor moeten we even in de geschiedenis van het bedrijf duiken.
In 1795 woonde de 20 jarige Tijs Lammerink op het gelijknamige erve bij zijn ouders in Usselo.
Het was een schrandere knaap die al op jonge leeftijd in de linnenhandel was gedoken waarbij hij de Usseler boeren als leveranciers had. Een vetpot was het nog niet en Tijs die goed kon lezen, schrijven en rekenen, nam daarom het baantje van onderwijzer aan op het Usseler Markeschooltje waarmee hij 25 gulden per jaar verdiende plus een toeslag van 2 gulden per kind. Tien jaar lang oefende hij deze taak naar tevredenheid uit. In 1808 trouwde hij met de weduwe Geesken ter Horst en trok bij haar in op erve de Horst in Twekkelo. De zaken liepen voorspoedig en in 1815 besloot het paar zich in Enschede te vestigen. Voor de linnenhandel en een bijbehorende winkel werd het pand Markt 5 gekocht van de fam. Wagelaar en laat dit nu de alom bekende oude herberg “de Swaane” zijn.
Ook het achterpand aan de Walstraat werd er later bij gekocht en er is in 1832 sprake van Katoenspinnerij en Zwartververij Tijs Lammerink. Het paar had maar een dochter Bertiena. Zij trouwde in 1838 met de Almelose fabrikantenzoon Jan Frederik Scholten die al spoedig de leiding van de zaak van zijn schoonvader overnam. Tijs overleed in 1845 waardoor Scholten de enige eigenaar van de zaak werd. Na de grote brand in 1862 besloot men aan de Haaksbergertstraat een nieuwe weverij te beginnen op de plek van ons latere ziekenhuis. Het na de brand herbouwde huis aan de Markt 5 werd nog tot 1959 door de Scholtens bewoond toen kwam Hoogeveen er met restaurant de “Gouden Pollepel” en nu is het “de Kater”.
Men vond destijds dat de naam van de oude herberg niet verloren mocht gaan en maakte er zijn merknaam van die natuurlijk door de internationale handel in het Engels Swan werd. Op het bijgaande plaatje dat een verpakking voor de zakdoekjes voorstelt, zien we dat de ontwerper de geschiedenis van de oude herberg heeft gebruikt en met een beetje goede wil kunnen we zelfs de twee torentjes van de oude R.K. kerk op de Markt herkennen……         
Maar ook J.F. Scholten kon het niet volhouden en moest de zwanenzang zingen….
Is het zwaantje van Scholten nu geheel achter de horizon der geschiedenis verdwenen? Een voorval, toeval of????
Het moet al wel veertig jaren geleden zijn dat wij met mijn schoonouders na een wandeling door het Lutterzand iets nuttigden bij restaurant “het kleine Zwaantje” aan de grote weg naar Oldenzaal toen twee deftige oude heren zich bij ons tafeltje vervoegden en mijn schoonvader met zijn voornaam aanspraken en informeerden hoe het hem verging. Het bleken de heren Scholten te zijn die mijn schoonvader als een voormalig werknemer hadden herkend. Er volgde een kort doch aangenaam gesprek waarbij ook belangstellend naar mijn werk en vooral dat van mijn vader werd gevraagd. Ik bemerkte een geringe teleurstelling toen dit niet bij Scholten bleek te zijn geweest, waarna de heren zich na een vriendelijk afscheid, via de andere tafeltjes, hier en daar een praatje makend en handen schuddend, een weg naar het schap zochten waarbij we ook door hun houding tegenover de uitbater de indruk kregen dat ze hier kind aan huis waren. Toen al rees bij mij de gedachte dat er in ieder geval wat betreft de naamgeving van het ” Kleine Zwaantje” en ook van het iets verderop gelegen “Grote Zwaantje” wel eens een connectie zou kunnen zijn temeer daar de Scholtens een landgoed en bezittingen in de Lutte hebben….
Nogmaals ik kan het niet wetenschappelijk of historisch onderbouwen en wellicht is het puur toeval en was bij mij de wens de vader van de gedachte……..
In ieder geval leverde het een paar mooie oude ansichten op..