HOOG BEZOEK (slot)
Vorige week zondag konden we lezen hoe onze stad in 1895 werd aangekleed, opgefleurd en klaargestoomd voor de ontvangst van de hoogheden Emma en Wilhelmina.
Maar burgemeester van der Zee had een veel grotere zorg die hem vaak wakker hield. Dat was de veiligheid. Enschede was in die dagen een onrustige stad. Demonstraties en stakingen van ontevreden arbeiders en daaruit voortkomende relletjes en ongeregeldheden beheersten het nieuws. Dat was volgens de burgemeester en de fabrikanten de schuld van de socialisten die de goedwillende arbeiders opstookten tegen hun bazen, stadsbestuur en het vorstenhuis. Waarbij de heren voorbij gingen aan de werkelijke achtergronden zoals; de schrijnende armoede, woningnood en uitbuiting waaronder de arbeidersgezinnen leden… Of hij daarom ooit als burgemeester van Enschede werd benoemd, is niet bekend maar de onlusten en opstootjes waren een kolfje naar de hand van de burgemeester. Hier kwam zijn verleden als militaire houwdegen goed van pas en hij deinsde er dan ook niet voor terug om met getrokken sabel aan het hoofd van een groep agenten of marechaussees de straten of pleinen hardhandig schoon te vegen en de kroegen waar “de rooien” vergaderden met geweld te ontruimen. Zijn aartsvijand was de socialistische voorman Johan Tusveld, een slimme leider die zich buiten het straatoproer hield, niet inging op de provocaties van de burgemeester en zo uit het gevang bleef maar die wel opriep tot protest. De burgemeester vreesde terecht voor onlusten tijdens het koninklijk bezoek en voor een invasie van “rooien” van buiten de stad. De socialistische pers had door middel van vlugschriften en pamfletten de arbeiders al warm gemaakt.” Van het vorstenhuis en de regering was niets te verwachten.” ” Het dure geld voor het feest had beter gebruikt kunnen worden voor betere woningen.”
“Waar zij vorstelijk dineren, kan de arbeider creperen.”…..
De stemming was dan ook gespannen, maar van der Zee had zijn plannen gereed. Er werden zoveel mogelijk agenten en marechaussees uit de omliggende plaatsen en van nog verder opgetrommeld. Zij moesten de route bewaken. Zijn sterkste troef was echter de inzet van geheime agenten die zonder op te vallen en in burger tussen het publiek moesten gaan staan om waar iets dreigde mis te lopen door middel van een fluitje alarm te slaan waarop de achter de hand gehouden manschappen direct in konden grijpen.
Meer kon de burgervader niet doen…… Op hoop van zegen en God zegene de greep.
Eindelijk brak de grote dag aan. Op het station werden de hoogheden om half twaalf ontvangen met klokgebeier, het Wilhelmus en een bloempje van de dochters van de burgemeester en wethouder Blijdenstein. Van hier ging het onder escorte van een erewacht naar het Volkspark waar een zangkoor samengesteld uit schoolkinderen en begeleid door een muziekkorps ( zie foto) de majesteiten toezong. Vervolgens trok de stoet via de Parkweg, de Hengeloscheweg, de Marktstraat en de Langestraat naar het stadhuis waar na de gebruikelijke toespraken en andere plichtplegingen het noenmaal werd gebruikt. Tot zover ging alles goed. Het publiek was enthousiast en het Oranje boven klonk overal. Na de maaltijd volgde het meest risicovolle onderdeel van het bezoek, een rijtoer door de stad waarbij van der Zee het aangedurfde een deel van de Krim in de route op te nemen. Ook hier ging alles goed. De Oranjegezinde Krim was feestelijk versierd, er werden bloemen aangeboden en een meisjeskoor zong een prachtig lied.
De verantwoordelijken slaakten een zucht van verlichting.
……… Dan verlaat de stoet de Krim via de Diezerstraat en steekt de Beltstraat over naar de Koningstraat…Op het moment dat men daar het huis van Johan Tusveld passeert, opent de socialistenleider zijn voordeur en ontvouwt demonstratief een fel rode vlag met de tekst; “LEVE DE REPUBLIEK”. .. Of het de majesteiten is opgevallen, is niet bekend, maar van der Zee ziet het wel. Als door een adder gebeten springt hij uit zijn rijtuig en stormt woedend op Tusveld af, maar komt niet ver door de dichte haag toeschouwers. Dan beveelt hij luidkeels de twee agenten die hij uit voorzorg bij het huis van Tusveld heeft geposteerd de oproerkraaier te arresteren. De dienders die niets van Tusvelds actie hebben meegekregen omdat ze, ook nieuwsgierig naar jonge prinses, met hun rug naar het huis gekeerd stonden, snappen de bedoeling van hun baas pas als Tusveld allang weer is verdwenen. Getergd rent van der Zee zijn rijtuig na om woedend omkijkend de tocht te vervolgen……
Men bezocht zonder verdere incidenten na de Handelsschool nog de fabriek Schuttersveld en de Fabrieksschool waarna het koninklijke gezelschap om vier uur weer op de trein werd gezet.
Na het vertrek waren overal in de stad concerten te beluisteren er kon worden gedanst en werd er ter afsluiting een groots vuurwerk ontstoken……
Men kon tevreden zijn, buiten het voorval bij Tusveld was alles gladjes verlopen…..
Maar toch had het voor de burgemeester gevolgen. Al eerder waren er in de Tweede Kamer vragen gesteld over zijn eigengereide beslissingen en ruwe optreden tegen de arbeiders. De minister echter wimpelde de kritiek af en vond van der Zee in Enschede de juiste man op de juiste plaats. Maar achter de schermen werd er wel degelijk aan zijn vertrek gewerkt. Een jaar later moest hij wegens “gestoord zenuwgestel” zijn ambt neerleggen en afscheid nemen van de stad.
Tegen die tijd had de regen ook de grijze saus van de toren zo goed als weggespoeld….